Eigenzinnig vakmanschap

Juryrapport ARC21 Detail Award

Welk project is niet alleen doordacht gedetailleerd, maar wordt door de detaillering in zijn geheel naar een hoger niveau getild? Deze vraag kwam tijdens de jurering naar boven als de kern van de zoektocht naar de winnaar van de ARC21 Detail Award.

Tekst Willem Wopereis

De zoektocht van de jury van de ARC21 Detail Award liep van kleine paviljoens met geraffineerde houtconstructies, langs woonhuizen gebouwd als meubelstuk, via stevige stadsblokken die krachtig vormgeven aan wonen, over spraakmakende openbare ruimte naar een hele nieuwe stadswijk. Juist de diversiteit in het type projecten maakte de jurering tot een uitdaging. Hoe leg je deze langs een lat?

JURYPROCES

Elk jurylid heeft de longlist individueel beoordeeld en hieruit drie tot vier persoonlijke favorieten geselecteerd. Tijdens de eerste digitale jurybijeenkomst bleek dat dit tot een zeer brede selectie leidde, waarin twaalf projecten minimaal op één stem konden rekenen. Geen van de inzendingen stak er met kop en schouders bovenuit. Bovendien ontbrak een aantal spraakmakende gebouwen, die het zeker tot hoog op de lijst hadden kunnen schoppen. Namens de jury daarom aan alle architecten een oproep om volgend jaar ook voor de detail award in te sturen.

De ARC Detail Award bekroont architectonisch uitdagende, reeds voltooide projecten die zich onderscheiden door innovatieve details binnen een samenhangend totaalconcept. Vanuit de verschillende achtergronden van de juryleden is tijdens de beoordeling gelet op vakmanschap in de breedste zin van het woord, de combinatie van architectuur en technische detaillering, en het ontwerpen door de schalen heen, van het grootste gebaar tot het kleinste detail. Er is gezocht naar architectuur die zonder woorden aanspreekt en raakt door eigenzinnigheid.

Alle projecten zijn gezamenlijk besproken in drie categorieën: paviljoens en (vakantie)huizen, woongebouwen, diversen/utiliteitsbouw. Per categorie zijn twee projecten geselecteerd tot een laatste ronde. Niet om te zorgen dat de nominaties een gevarieerd beeld laten zien, maar vooral om verschillende typen projecten een kans te geven. Juist de detail award biedt de mogelijkheid om ook kleinere projecten in het licht te zetten. A circular pavilion door Studio ACTE valt op door de eenvoud en de leesbare circulariteit. Met minimaal en onbehandeld materiaalgebruik ontstaat een Japanse sfeer. Ook Top-UP door Frantzen et al architecten is sterk in de circulaire detaillering. Bovenal biedt het ongekende indelingsvrijheid en flexibiliteit en is zo een sterke voorzetting van een waardevol onderzoek, dat inmiddels een geslaagd experiment mag heten.

SPECIALE VERMELDINGEN

BureauVanEig’s Renovatie Koelmalaan staat voor een grotere opgave van verduurzaming, die een eigen categorie award verdient. Met passende details en materialen, zonder nadrukkelijke stempel van de architect, krijgen flat en omgeving een nieuwe toekomst. Het grootste ingezonden project is Little C, dat hoewel vrijmoedig historiserend, waardering krijgt voor de consistentie waarmee het een beeld neerzet. De bijzondere loopbruggen, naar ontwerp van Ruud Jan Kokke, verrijken het plaatje met een hedendaagse interpretatie.

DRIE NOMINATIES

Begin oktober maakte de jury een rondrit langs de drie nominaties

Holiday Home Beeld Sebastian van Damme

1. Holiday Home op Texel

door Orange Architects

Op Texel viel het diep zwart gebeitste Holiday Home op door de harmonie. Middels een sterke wisselwerking tussen exterieur en interieur, creëerde Orange Architects op zeventig vierkante meter een fenomenale ruimtelijkheid. De benadering als meubelstuk maakt dat tot op de kleinste schaal over veel details is nagedacht. Met luiken en deuren kan de mate van privacy worden bepaald en worden ruimten bij elkaar betrokken. Beweegbare lamellen langs de veranda houden de wind uit verschillende richtingen tegen. Het is goed te zien dat nauw is samengewerkt met de aannemer, die het hele huis eerst in een loods in elkaar zette, om het vervolgens als bouwpakket op het eiland op te bouwen. Dat casco en afbouw hierin als een geheel zijn behandeld, maakt dat elke naad zorgvuldig is bepaald. In deze poëtische parel is één plus één samen drie.


2. Prins Constantijnschool in Leeuwarden

Studio Nauta samen met De Zwarte Hond

Prins Constantijn School Beeld Sebastian van Damme

In Leeuwarden toont het zorgvuldig uitgewerkte Prins Constantijnschool hoe op een bestaand gebouw kan worden voortgebouwd zonder te historiseren. Het ontwerp is erg verrijkt door het vele onderzoekswerk door Studio Nauta, dat samenwerkte met De Zwarte Hond. Zo waren de lessen van Hertzberger de inspiratie voor een binnenpleintje met vier leerstraten. De oorspronkelijke buitengevel en een bijzondere nieuwe dakconstructie geven het interieur hier een sterk karakter, waarin oud en nieuw samen een warme sfeer creëren. Een masterclass van Jan Peter Wingender over dragend metselwerk vormde voor Jan Nauta een belangrijke inspiratie voor de gevel, die met evenveel zorgvuldigheid is gemaakt. Op een betonnen tafelconstructie staat een diepe, gemetselde gevel. Het opvallende verband ontstaat door een strengperssteen met schijnvoeg. Hierin vallen dilataties weg, wat de plasticiteit versterkt. Dit wordt aangezet door de ramen die ofwel vlak in de gevel liggen, ofwel vier koppen diep in het vlak zijn gedrukt. Samen met de expressieve betonnen lateien resulteert dit in een krachtige compositie die de school een tweede leven geeft.


3. Foeliestraat 2-4 in Amsterdam

door Ronald Janssen

↑ Foeliestraat Beeld Sebastian van Damme

Aan de Foeliestraat in Amsterdam prijkt een eigenzinnige, nieuwe gevel in een historisch complexe context. Ronald Janssen maakte de verschillende tijdsgeesten tot startpunt van het ontwerp. Enerzijds het traditionele naastgelegen VOC-pakhuis met horizontale banden in een symmetrische metselwerkgevel. Anderzijds de ideeën van de moderne stad, waar de grote verkeersaders voor de deur een erfenis van zijn. Een dichte gevel met weinig glas was vanwege de geluidsbelasting een voor de hand liggende keuze geweest. Maar de wens voor licht, lucht en ruimte in de appartementen lag aan de basis van een ontwerp met tachtig procent glas. Zo genieten de woonkamers een grootstedelijk panoramisch uitzicht op de verkeersslagaders, waterwegen en het scheepvaartmuseum. Het geraas wordt buiten gehouden door diepe metselwerk penanten en betonnen gevelbanden, waar de kozijnen als akoestisch zwakste schakel achter zijn geplaatst. Het resulteert in een radicale gevel, die zelfs onder een hoek als ‘kap’ is doorgezet. Vernuftige details als een verholen goot in de betonband maken dat het beeld op afstand abstract is, terwijl zich dichterbij een verfijning in reliëf en materialiteit ontvouwt. Door eindeloze bemonsteringen sluiten de tinten van steen, beton en glas perfect op elkaar aan.

En de winnaar is ....

Het woningbouwproject aan de Foeliestraat in Amsterdam biedt een radicaal en eigenzinnig antwoord op een complexe opgave met veel randvoorwaarden. Niets is aan het toeval overgelaten. Het is genadeloos doordacht en voegt zo aan een historisch gelaagde plek een verwonderlijk eigentijdse laag toe. Daarmee overstijgt het woongebouw aan de Foeliestraat de opdracht en wordt bekroond met de ARC21 Detail Award.

Jury ARC21 Detail Award De jury van de ARC21 Detail Award bestaat uit Marlies Rohmer (Marlies Rohmer Architecture & Urbanism, juryvoorzitter), Ard Hoksbergen (Studio Ard Hoksbergen), Annebregje Snijders (AnnA architect), Nils-Jan Eekhout (Octatube) en Willem Wopereis (HofmanDujardin, secretaris).

De ARC21 Detail Award is een initiatief van QbiQ en de Architect.