Hybride architectuur

Bestaat er een architectonische stijl die in staat is het informatietijdperk te representeren? Dat was de vraag die centraal stond in de Britse bijdrage aan de laatste Biënnale van Venetië. Een vraag die uitstekend aansloot op het algemene thema van deze Biënnale: ‘Sensing the Future’. Alhoewel de in het modernisme gepropageerde twee-eenheid van vorm en functie al ontmythologiseerd is, is de nawerking ervan nog lang niet verdwenen. De overgang naar het informatietijdperk dwingt echter tot bezinning op de relatie tussen functie en architectuur, aldus de catalogus bij de Britse expositie. Deze vraag komt expliciet aan de orde bij de ontwerpen van eigentijdse bibliotheken die in het Brits paviljoen tentoongesteld werden.

Met behulp van de nieuwe media kan elke studeer- of woonkamer de functie van een bibliotheek overnemen. Informatie is in principe overal en te alle tijden beschikbaar. Dat maakt de bibliotheek als herkenbaar gebouw, als centrale voorziening van een universiteit nog niet overbodig. Ze vervult namelijk naast het toegankelijk maken van bronnen nog andere functies, zoals het opslaan, ordenen en conserveren van informatie en informatiedragers. De universiteitsbibliotheek is tegelijkertijd museum van kennis en bakermat van onderzoek. Tot op heden geeft een bibliotheek uitdrukking aan de centrale positie die kennis en ideeën in onze cultuur innemen. Kennis is macht, ook in het informatietijdperk.

Het is de combinatie van het grasvlak met de kegel, een van de geometrische grondvormen, die de bibliotheek haar wezenlijk hybride karakter verleent. Deze vervlechting van een vloeiende, oneindige ruimte met een archetypisch, omsloten volume onttrekt zich aan elke architectonische rubricering of stijlopvatting, zeker aan die van het neo-modernisme. De vrijheid die hiermee gegenereerd wordt, is benut om de ruimtelijke ervaring en de sensuele kwaliteit van het complex te verrijken. In het interieur landt de kegel als een archaïsche machine afkomstig van een andere planeet op zijn ranke poten midden in de hal. Langs de wanden wordt daglicht binnen gehaald, dat verzacht wordt doordat het langs het grijze oppervlak strijkt. In de kegel bevinden zich de meer klassieke rustige leeszalen, voorzien van bovenlicht. Zowel qua interieur, vorm, constructie en materialisering contrasteert de kegel met de gestroomlijnde afwerking van de hal.

De kegel wordt door de architecten gezien als het symbool van de technische kennis, die in het gebouw opgeslagen is. Door de ruimtelijke mogelijkheden te gebruiken voor een differentiatie van de werkplekken en het manipuleren van de lichtinval is voorkomen dat het grootse gebaar loos wordt. De kegel is de punaise die het grasvlak vastpint, de contravorm van de oneindige ruimte onder het grasdak. Een vorm die de orde van de optelsom van individuele werkplekken aanvult en die tegelijkertijd op de beletage de plek van de uitleenbalies markeert, maar niet afzondert. Door de informele bewerking van de vorm van de kegel wordt ze een onmisbaar onderdeel van het interieur.

↑ Het grasdak van de bibliotheek loopt naadloos over in het grasveld rondom de aula van Van den Broek & Bakema
Beeld Christian Richters