Rijk gelaagde restauratie
Het Predikheren in Mechelen door
Korteknie Stuhlmacher Architecten
↑ Situatie
Tekst Afke Laarakker Beeld Luuk Kramer
Sinds 1977 stond Het Predikherenklooster leeg. Na de Eerste Wereldoorlog was het een halve eeuw in gebruik als militaire kazerne, maar omstreeks 2011 was het verworden tot een kolossale ruïne. Het flankeerde slechts een parkeerplaats aan de rand van het centrum van Mechelen. Verder was het overgeleverd aan het verval. "De gemeente wist eigenlijk niet wat ze met het gebouw aan moest," vertelt Mechthild Stuhlmacher. "Pas toen de goedlopende bibliotheek in het centrum van de stad toe bleek aan een grootschalige renovatie ontstond het idee die functie in het voormalige klooster onder te brengen."
Korteknie Stuhlmacher won de Open Oproep uitgeschreven door de Vlaams Bouwmeester. De leidraad was in eerste instantie een eenvoudig programma van eisen, opgesteld door de bibliothecaresse van de bestaande bibliotheek. "Het ambitieniveau werd geleidelijk bijgesteld toen de gemeente begon in te zien wat voor gebouw het eigenlijk was en welke kansen er in het project verscholen lagen door de sfeervolle en huiselijke ruimten."
Verborgen kloostertuin
Het programma ligt verspreid over de vier vleugels rondom het kloosterhof. De hoge bakstenen buitenmuren van Het Predikherenklooster verhullen de tuin en kloostergangen en -zalen. Bezoekers betreden het gebouw via een bescheiden houten deur op de hoek, nog kleiner lijkend door de dramatische entree van de naastgelegen kerk. Die kerk bevindt zich nu nog in vervallen staat, maar zal de komende jaren ook worden gerestaureerd en een nieuwe bestemming krijgen.
Het restaurant, café en de multifunctionele ruimtes bevinden zich op de begane grond van het klooster. De boeken en studieplekken zijn in de lange rechte gangen op de eerste verdieping ondergebracht. Onder het hoge zadeldak vormt zich een ruime, maar tegelijk knusse kinderbibliotheek.
Geconserveerd verval
Het nieuwe interieur nestelt zich op bijzondere wijze in het klooster; het verval is geconserveerd en de nieuwe afwerking borduurt zorgvuldig voort op het bestaande. Het interieur vormt een palet in kleur en materiaal met de verflagen en ornamenten die door de jaren op de muren van het klooster zijn aangebracht. In het bibliotheekdeel zijn de verflagen zoveel mogelijk behouden. In de gangen en zalen zijn met een borstel alle verfbladders die er bij lichte aanraking afvielen verwijderd, de resterende lagen zijn gefixeerd met een eenvoudige organische lijm.
De eikenhouten meubelen vormen één geheel met het bestaande. Vaste onderdelen versterken het effect: banken in de kloostergangen lopen door in een nieuwe lambrisering, in de trapelementen op de kinderverdieping zijn ook de installaties weggewerkt.
Het dak van het klooster is grondig vernieuwd. Een rij gloednieuwe dakkapellen zorgt voor daglicht op de zolderverdieping. Daarnaast zijn de asbestleien vervangen door een nieuwe dakbedekking met hogere isolatiewaarde. Bovendien is vrijwel onzichtbaar dat het gehee met een staalconstructie een meter hoger is geplaatst dan het oorspronkelijke dak. De houten spantenstructuur aan de binnenzijde is identiek aan de oorspronkelijke structuur.
Akoestiek
Deze zorgvuldige manier van werken is ook in de akoestische ingrepen voortgezet. Zo zijn de dakkappellen van binnen bekleed met houten latten, waardoor individuele stilteruimten met uitzicht op de stad ontstaan. Op dezelfde wijze zorgen ook de ingebouwde meubelen en boekenkasten voor zachter geluid. De akoestiek articuleert de ruimten, en zorgt voor extra variatie. Dat draagt op belangrijke wijze bij aan de huiselijke, verwelkomende sfeer in het rijk gelaagde Predikherenklooster.
↑ Begane grond
↑ Eerste verdieping
↑ Tweede verdieping
↑ Mezzanine
↑ Doorsnede noord-zuid door de bibliotheek en leegstaande kerk
↑ Doorsnede oost-west door de bibliotheek
↑ Boeken en studieplekken gaan op de eerste verdieping hand in hand
↑ Op de bovenste verdieping is een mezzanine toegevoegd, waardoor je nog dichter bij het balkenplafond kan komen
Het Predikheren, Mechelen (BE)
Opdrachtgever Stad Mechelen Ontwerp Korteknie Stuhlmacher Architecten, Rotterdam in samenwerking met Callebaut Architecten, Drongen en Bureau Bouwtechniek, Antwerpen Projectarchitecten Mechthild Stuhlmacher, Arne Weiss Samen met Korteknie Stuhlmacher Architecten: Rien Korteknie, Sjoerd de Boer, Jille Koop, Ainhoa Barron, Ilana Ginton, Leonie Boelens, Antonia Reif, Titus Lammertse, Mark Jongerius, Myra Nijman, Andri Tsiouti, Nicole Chmielinski, Cornelia Bräuer, Brian Murphy; Callebaut Architecten: Wouter Callebaut, Cedric D'Haese, Thaïs De Pau, Iris Bauwens Bureau Bouwtechniek Gert Biebauw, Willem Broekaert, Bert van den Bergh (bestek), Gretel De Smet (dossiers instandhouding), Glenn Verdyck (riolering)
