Bovenop en in de stad

↑ Met de rode gevel is The Red Apple een opvallende verschijning in de skyline van Rotterdam

Tekst Merel Pit Beeld Ossip van Duivenbode

In Rotterdam vinden rond de Grote Markt ambitieuze bouwwerkzaamheden plaats. Veel van de projecten hebben betrekking op de wens van de gemeente om naast werken en winkelen ook wonen in de binnenstad te realiseren.

Het gebouw dat eruit springt door zijn felrode gevellijnen, is de woontoren The Red Apple door KCAP Architects&Planners. Deze staat op het Wijnhaveneiland waarvoor het bureau eerder het masterplan heeft ontworpen. Een set van bebouwingsregels heeft geleid tot een samenhangend gebied met een diverse architectuur.

Bovengekomen uit treinstation Blaak staat de reiziger middenin een grote bouwput. Funderingspalen worden geheid, gebouwen staan in de steigers en de wind verplaatst hopen zand. Kijkend in de richting van de Maas is het zicht niet veel anders, maar één toren stemt dit beeld vrolijk: The Red Apple ontworpen door KCAP Architects&Planners. Dit woongebouw op de punt van het Wijnhaveneiland is vanaf het station goed te bereiken.

Het architectenbureau kreeg in 2001 de opdracht een masterplan op te stellen voor dit stadsdeel. Tot dan toe stond het vol met kantoren, waarvan de meeste dateerden uit de jaren vijftig en zestig. KCAP kwam met een zogenoemd dynamisch transformatiemodel, dat uitgaat van een aanzienlijke verdichting, het toevoegen van woningen, een grote verscheidenheid in huurniveau en een gelaagdheid in tijd.

↑ Op de nieuwbouw op het Wijnhaveneiland waren slankheidsregels, parkeerregels en een vastgestelde plinthoogte van toepassing.

Voor de uitvoering hiervan stelde het bureau geen beeldkwaliteitsplan op, maar een set van bebouwingsregels. Deze zorgt voor evenwicht tussen nieuwe en bestaande gebouwen en voor voldoende uitzicht en bezonning. De belangrijkste regel is dat per vierkante meter grondoppervlak 22 kubieke meter de hoogte in mag worden gegaan. Zo is een limiet gesteld aan het volume en de footprint van de toren.

Het eiland is verdeeld in een punt en vier zones, die worden gemarkeerd door bestaande straten. Alleen voor de zones gelden de bebouwingsregels. Omdat de punt als sterlocatie is aangemerkt, gelden ze daarvoor niet. KCAP werd gevraagd op deze speciale plek een ontwerp te maken. Uit verschillende vormstudies door het bureau bleek echter dat het meer zou opleveren wanneer de punt als onderdeel van de naastgelegen zone zou worden ontwikkeld. Dit hield in dat het bureau te maken kreeg met verschillende voorschriften binnen één bouwblok. Daarbij vormde het langwerpige naastgelegen Nedlloydgebouw wat betreft het zicht op de Maas een extra randvoorwaarde.

Om concurrentie met bestaande hoogbouw te voorkomen, besloot het bureau om de toren niet op de punt, maar op de naastgelegen zone te plaatsen. Deze is zoveel mogelijk naar het westen geschoven om het uitzicht vanuit de woningen op de rivier te maximaliseren. Dankzij slankheidsregels ligt elke woning op één of meerdere hoeken. Bovenop de toren was een uitkijkpost gepland, maar hier staan nu de technische installaties.

De toren is naast een onderbouw geplaatst, die dezelfde hoogte heeft als de omringende kantoorgebouwen van vijf á zes bouwlagen. In de plint hiervan bevinden zich winkels, horeca, een hotel en een parkeergarage met bovenop een parkeerdek. Deze functies zijn van invloed op de levendigheid van de begane grond. Hieraan zal tevens de openbare passage bijdragen die door het midden van het bouwblok heen loopt.

↑ De panelen in de toren zijn verticaal geplaatst en nemen naar boven toe in breedte af, dit zorgt voor een speels effect.

↑ Elk appartement in de toren is gelegen op een hoek. Het glas loopt in alle appartementen tot aan de vloer, waardoor de bewoners ook zicht hebben op het leven dat zich onder hen afpeelt.

Op de puntlocatie is een vijfhoekig volume gerealiseerd dat de convergerende lijnen van het eiland accentueert. Deze kop hangt met een enorme overstek over de onderbouw, die vanwege het uitzicht zoveel mogelijk in oostelijke richting is opgeschoven. In de kop bevindt zich een atrium waaraan de woningen liggen. Een stadstuin en een zogenoemd Blaakraam zijn gesitueerd achter twee grote gaten in de gevel. Zij bieden zicht op respectievelijk de Maas en de stad. Het zijn imposante stedelijke ruimtes die collectieve functies zouden kunnen vervullen. Helaas kijken de bewoners er slechts via een klein keukenraam op uit, aangezien de geplande glazen puien wegens bezuinigingen door eternitbeplating zijn vervangen.

Omdat The Red Apple vanaf de rivier en de Boompjes slechts sporadisch zichtbaar is, is deze geaccentueerd door een opvallende felrode kleur in de gevels toe te passen. Daarnaast is het gebouw vanuit de stad gezien duidelijk herkenbaar in de zee van hoogbouw.

Het uitzicht vanuit de toren en het kopgebouw is geweldig, op enkele appartementen aan het atrium na. Deze kijken frontaal op het Nedlloydgebouw uit. Naast de vergezichten die de stadstuin en het Blaakraam bieden, is het zicht vanaf het parkeerdek verreweg het spectaculairst. Hier kaderen de kop van The Red Apple en het Nedlloydgebouw het uitzicht in op de Erasmusbrug en de Maas, terwijl aan de andere kant zich tussen de ranke torens het centrum van de stad openbaart. Waarschijnlijk is het in de binnenstad op geen andere plek mogelijk bovenop de stad te staan en tegelijkertijd middenin.

Oorspronkelijk verschenen in de Architect,
juli-augustus 2009, p 49-52

The Red Apple, Rotterdam

Opdrachtgever PWS, Rotterdam (nu Havensteder) Ontwerp KCAP Architects&Planners Projectarchitecten Han van den Born, Kees Christiaanse, Michael Trinkner, Rik Houtman, Marcel Damen, Jochem Kolthof, Annekee Ritsema, Frederik Künzel, Blazenka Simic-Boro Concept lifestyle Jan des Bouvrie, Vincent Beekman Adviseur constructie Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau, Rijswijk Adviseur installaties ENVO, Rotterdam Adviseur akoestiek S&W consultancy, Vlissingen Aannemer Bouwcombinatie Heijmerink /JP van Eesteren (TBI Bouw), Rotterdam Bruto vloeroppervlakte 35.000 m2 Netto vloeroppervlakte 30.000 m2 Bruto inhoud 108.500 m3 Netto inhoud 93.000 m3 Programma Wonen, kantoren, winkels, horeca en parkeervoorzieningen Datum voorlopig ontwerp maart 2003 Datum definitief ontwerp juni 2004 Aanvang bouw februari 2006 Oplevering mei 2009 Bouwsom inclusief installaties €45.000.000 excl btw