Hoop in duistere tijden
JJuryrapport ARC21 Innovatie Award
Hoe kunnen ontwerpers bijdragen aan positieve maatschappelijke verandering? Kunnen innovatieve architectonische projecten ons helpen reageren op de problemen van deze tijd? De ingezonden ontwerpen voor de ARC21-innovatie award kunnen stuk voor stuk worden begrepen als specifieke reacties op deze grote vragen. Het winnende project, The Netherlands Pavilion Solar Roof in Dubai door Marjan van Aubel Studio slaagt erin hoop te bieden in duistere tijden.
Tekst Catherine Koekoek
Innovatie verandert je blik op het mogelijke
De inzendingen voor deze innovatieprijs waren zijn ruwweg op te delen in drie categorieën: als eerste de methodes en ideeën; dan de technische materiaal-innovaties; en tot slot de complete gebouwen. De jury van de ARC21 innovatie-award, die bestond uit Daan Roosegaarde, Studio Roosegaarde (voorzitter); Catherine Koekoek, Reinder Bakker, Overtreders W; Pepijn Bakker, Rochdale en Astrid de Wilde, de Architect (jurysecretaris), was overtuigd door projecten van alle drie deze typen.
Een pril nieuw materiaal als de bakstenen van Packing up PFAS (Claybens), die gemaakt zijn van met PFAS vervuilde grond en gemarkeerd met de coördinaten van hun herkomstlocatie, maakt op poëtische wijze de PFAS-crisis zichtbaar, en draagt bij aan de oplossing ervan. Zo’n technisch-materieel project maakte evenveel kans als bijvoorbeeld ANNA Stay, een gebouw en bouwmethode in één. Waar de eerste versie door ontwerper Caspar Schols al in 2016 werd gebouwd als tuinhuis voor zijn moeder, is het nu een off-the-grid bouwpakket dat belooft in vijf dagen te kunnen worden opgebouwd met drie mensen.
De nominaties zijn overtuigende ontwerpen die vanuit een specifieke situatie een innovatief voorstel doen, dat tegelijkertijd zinspeelt op maatschappelijke verandering op grotere schaal.
Hoewel de focus van individuele juryleden verschilde – sommigen waren op zoek naar spectaculaire, avantgardistische ideeën die nog een lange weg te gaan hebben voor ze breed toepasbaar zijn, anderen zochten juist praktische oplossingen die als het ware morgen door iedereen gebruikt zouden moeten worden – is ons begrip van innovatie niet gelimiteerd tot technische oplossingen of gebouwen. Innovatie verandert je kijk op de wereld. Of dat nu gebeurt middels een nieuw materiaal, een bouwwerk of een methode doet niet ter zake. Wat de drie genomineerde projecten onderscheidt van de hierboven genoemde projecten is dat ze er op een concrete wijze in slagen om je blik op het mogelijke te verschuiven. Het zijn overtuigende ontwerpen die vanuit een specifieke situatie een innovatief voorstel doen, dat tegelijkertijd zinspeelt op maatschappelijke verandering op grotere schaal. En die verandering is, in deze tijden van ecologische crisis, juist in de bebouwde omgeving hard nodig.
DRIE NOMINATIES
1. Top-Up
door Frantzen et al
↑ Top Up door Frantzen et al Beeld Isabel Nabuurs
Op de derde plaats roemt de jury Top-Up door Frantzen et al. Deze woontoren met koopwoningen in Amsterdam Noord is een zeer compleet, circulair project. De combinatie van houtbouw, droge montage en een draagconstructie onafhankelijk van de inbouw zorgt ervoor dat het gebouw ruimte heeft om met toekomstige veranderingen om te gaan. Als een duurzamere versie van andere cascoprojecten als Superlofts, laat het de mogelijkheid aan kopers om de ruimtes in te delen en af te werken. Dat een project als dit gerealiseerd is geeft hoop dat dit soort open en circulaire projecten ook in de sociale woningbouw in de toekomst mogelijk kunnen worden.
2. Het Circulair Warenhuis
Popma ter Steege Architecten met buro bordo en Raw Color
↑ Circulair Warenhuis Beeld Cassander Eeftinck Schattenkerk.
De tweede plaats wordt ingevuld door een project dat vrolijk stemt: Het Circulair Warenhuis door Popma ter Steege Architecten met buro bordo en Raw Color, voor Kringlooppbedrijf Het Warenhuis in Leiden – het op één na grootste kringloopbedrijf van Nederland. Een architectenbureau dat uit duurzaamheidsoverwegingen kiest om dat bouwen te beperken is al innovatief. In dit geval leidt het tot een nieuwe koers voor de organisatie, waarin reststromen die eerder werden weggegooid, nu een grondstof zijn voor verleidelijke, nieuwe ontwerpen. In plaats van een nieuw gebouw of winkelinterieur, is hier innovatie te vinden in het anders bekijken en waarderen van wat er al is: relaties, kennis, kunde, werkkracht.
En de winnaar is ....
The Netherlands Pavilion Solar Roof in Dubai door Marjan van Aubel Studio is het winnende ontwerp. Hoewel het wellicht niet intuïtief aanvoelt dat zo’n duurzaam project juist op een internationale tentoonstelling in Dubai wordt getoond, hebben Marjan van Aubel Studio in samenwerking met V8 architecten er een groots ontwerp met kleine footprint gerealiseerd. Om transport te beperken wordt er met lokale materialen gewerkt, die waar mogelijk na de 6 maanden levensduur van het paviljoen worden teruggebracht. De zonnepanelen zijn lichtgewicht folies geprint op PET, en dat resulteert in een radicaal optimististische benadering van zonne-energie.
De klimaatcrisis wacht niet: de crisis is nu. Technische kennis is er al, maar wat vooral achterblijft is politieke en maatschappelijke verandering. Om dat te realiseren zijn projecten als dit zonnedak van groot belang. Het gefilterde, gekleurde licht dat tegelijkertijd energie opwekt, koelt en voor schaduw zorgt heeft iets magisch. Marjan van Aubel staat voor zonnedemocratie. De kracht van haar ontwerp is dat het de toekomst transformeert: elk oppervlak vol zonnepanelen wordt niet langer bange noodzaak in een moeizame energietransitie, maar een feest om naar uit te kijken.
De ARC21 Innovatie Award is een initiatief van JUNG en de Architect