Lege zalen

Het is een gekke tijd om een monografie over muziekzalen te presenteren. De podia zijn stuk voor stuk gesloten voor publiek en het is nog onduidelijk hoe en wanneer de deuren weer open kunnen. Concerten en de anderhalvemetersamenleving zijn moeilijk, zo niet onmogelijk te verenigen. Musici kunnen en willen niet leven van een klein publiek en podia kunnen niet bestaan van lege zalen.

Enkele van de zalen functioneren tijdelijk als studio waar concerten worden gestreamd. Het interdisciplinaire theatergezelschap NITE bouwde zelfs een digitaal theater en weet op een knappe manier online iets van de theaterervaring te behouden. De website is uitgesust met een bar, waar wildvreemden met elkaar spreken via een videoverbinding en waar bier te koop is dat via dat wordt thuisbezorgd. Er zijn hotelkamers die functioneren als expositieruimtes, als in een computerspel beweeg je tussen schermen met films en foto's door. Na afloop van de via Zoom gestreamde voorstellingen treed een DJ op, kijkers die meedansen in hun woonkamer worden in het beeld geprojecteerd.

Helaas is niet alles is met videoverbindingen te realiseren: samen luidkeels meezingen, dansen op de bas die door de speakers dreunt of in een volle zaal muisstil naar een vioolsolo luisteren. De plekken worden gemist; een concertbezoek gaat behalve over muziek, over akoestiek, lichteffecten, de nabijheid van mensen en over beleving.

Het gebouw Felix Meritis in Amsterdam zou in maart openen na een lange renovatie. Binnen het pand bevinden zich twee concertzalen. De ovale zaal die in 1789 werd gebouwd met oog op klassieke uitvoeringen, was lange tijd de belangrijkste zaal van de stad. De ruimte diende als precedent bij de bouw van de kleine zaal van het concertgebouw. Dankzij de renovatie door MATH architecten en i29 is de ruimte ook geschikt voor versterkte muziek. De installaties aan het plafond en de wandkasten zijn voor die functie toegepast.

Naast de muziekzaal bevindt zich in Felix Meritis de Shaffyzaal. Deze is bekleed in een akoestische materiaal in een donkerblauw kleurverloop. De architecten vertellen dat ze met het ‘hallucinerende’ kleurgebruik refereren naar de periode in de jaren 60 toen Ramses Shaffy er regelmatig optrad.

↑ Concertzaal Felix Meritis door i29 en MATH architecten

↑ Hanzas Perons door Reinis Liepins en Sudraba Architectūra

De foyer Diederendirrix werkt op het moment aan een ontwerp voor een uitbreiding van poppodium de Nieuwe Nor in Heerlen. Een volume met tweede zaal wordt naast het bakstenen pand gebouwd waarin de kleine zaal is gevestigd. De nieuwe zaal heeft een rauwe uitstraling door de toepassing van staal en rubber. De nieuwe glazen gevel vormt een sterk contrast met het bestaande, erachter ligt de foyer die zo duidelijk zichtbaar is.

Ook het project uit het archief is van Diederendirrix: jongerencentrum Dynamo in Eindhoven. Het werd gebouwd in 2006. Wat dit project gemeen heeft met de Nieuwe Nor is dat de ruimte rondom het podium een evengrote rol in de beleving van de bezoeker speelt als de zaal zelf. De concertzaal is een van de vele functies van het gebouw. Rode en metallic kleuren bepalen de sfeer van de gangen en het atrium in het jongerencentrum.

↑ De Nieuwe Nor door Diederendirrix

↑ Jongerencentrum Dynamo door Diederendirrix

Functionele betonnen gevels Een andere zaal die al een tijd terug, in 2014, werd gebouwd is het Konzerthaus in Blaibach door Peter Haimerl. Het is de enige concertzaal in deze monografie die alleen voor klassieke muziek geschikt is. De structuur van de betonnen wanden is zorgvuldig berekend om het geluid van de akoestische instrumenten zo gunstig mogelijk te verstrooien. Het gebruikte materiaal voor zaal en buitengevel, is ruw en robuust, tegelijk is de uistraling licht en intiem.

Ten slotte is het project Merleyn van Bo Kristiaan Janssen in deze monografie opgenomen. De architect werkt aan de kleine zaal die als aanvulling functioneert op poppodium Doornroosje in Nijmegen. De programmering richt zich op lokale bands en genres met minder publiek. Het project is volledig circulair. Wanneer het poppodium zou stoppen is het betonnen paviljoen om te bouwen tot bijvoorbeeld woningen of kantoren, de buitenwanden zijn herbruikbaar als vloerdelen. Laten we hopen dat het niet nodig is.

↑ Konzerthaus door Peter Haimerl

↑ Merleyn door Bo Kristiaan Janssen